Zeldzaam & Onmisbaar - Vlaamse Kunstschatten schitteren in MAS

Antwerpen, de bruisende havenstad aan de Schelde, is al eeuwenlang een kruispunt van culturen, ideeën en kunst. Het Museum aan de Stroom (MAS) in Antwerpen, een architectonisch meesterwerk dat boven de skyline van de stad uittorent, heeft altijd een centrale rol gespeeld in het presenteren van deze rijke geschiedenis. En nu, op 31 oktober 2023, opent het MAS zijn deuren voor een tentoonstelling die zowel in omvang als in betekenis monumentaal is: 'Zeldzaam & Onmisbaar'.

Deze tentoonstelling, die loopt tot 25 april 2024, is niet zomaar een verzameling van kunstwerken. Het is een viering van de Vlaamse cultuur, geschiedenis en erfgoed. Ter ere van de 20ste verjaardag van het Vlaamse Topstukkendecreet, brengt 'Zeldzaam & Onmisbaar' een unieke selectie van ongeveer 100 kunstwerken, manuscripten en artefacten uit de Vlaamse Topstukkenlijst samen. Deze lijst, opgericht in 2003, zorgt ervoor dat kunstwerken die als 'zeldzaam' en 'onmisbaar' worden beschouwd, Vlaanderen niet zomaar mogen verlaten en dat ze zo goed mogelijk worden beschermd en bewaard.

De tentoonstelling is een ware kunsthistorische wandeling. Van de 13.000 jaar oude gegraveerde rolsteen uit Museum De Kolonie in Lommel, het oudste voorwerp in Vlaanderen dat door een mens is versierd, tot het jongste werk van de tentoonstelling, ‘Great American Nude #45’ van Tom Wesselmann uit de Amerikaanse pop-art van 1963. Het is een reis door de tijd, waarbij elke periode zijn eigen verhaal vertelt.

Beroemde namen zoals Michelangelo, Magritte, Francis Bacon, Ensor, Henry Moore en Rubens sieren de muren en zalen van het MAS. Werken van deze wereldberoemde kunstenaars, zoals de tekening van Michelangelo (de enige in Vlaanderen), schilderijen van Van der Goes, Rubens, Jordaens, Ensor, Magritte en Bacon, en beelden van Lucas Faydherbe en Henry Moore, zijn slechts enkele van de hoogtepunten. Bijzondere aandacht gaat uit naar de negen topstukken uit Limburg, waaronder de Codex Eyckensis uit Maaseik, een indrukwekkend boek uit de 8e eeuw op perkament.

De tentoonstelling is niet alleen een viering van kunst, maar ook van samenwerking. Zo'n 35 grote en kleine musea, kerken, bibliotheken en particuliere verzamelaars hebben hun topstukken tijdelijk in bruikleen gegeven voor deze unieke gelegenheid. Het MAS zelf heeft ook zes erkende Vlaamse topstukken, waarvan het tegeltableau ‘De bekering van Saulus’ van Franchois Frans in de tentoonstelling te zien is.

Parallel aan 'Zeldzaam & Onmisbaar' presenteert het Museum Plantin-Moretus de tentoonstelling ‘Van crabbelinge tot carton. Tekeningen van Bruegel tot Rubens’, die loopt van 17 november 2023 tot 18 februari 2024. Deze tentoonstelling toont de 80 mooiste oude tekeningen erkend op de Vlaamse Topstukkenlijst, waaronder het schetsboekje van de 12-jarige Rubens en het 10 meter lange Panorama van Zeeland van Antoon van den Wijngaerde.

Deze tentoonstellingen zijn een eerbetoon aan de rijke kunstgeschiedenis van Vlaanderen en een uitnodiging aan de wereld om de schatten die deze regio te bieden heeft, te ontdekken en te waarderen. Het is een herinnering aan het belang van het behoud van cultureel erfgoed en een viering van de schoonheid en diversiteit van de kunst.

Het MAS, gelegen in de historische wijk 't Eilandje in Antwerpen, heeft altijd al een reputatie gehad voor het presenteren van tentoonstellingen die zowel diepgaand als visueel verbluffend zijn. 'Zeldzaam & Onmisbaar' is daarop geen uitzondering. De tentoonstelling, die zich uitstrekt over meerdere verdiepingen van het museum, is zorgvuldig samengesteld om bezoekers een meeslepende ervaring te bieden.

Bij het betreden van de tentoonstellingsruimte worden bezoekers begroet door de zachte gloed van kunstlicht dat de kunstwerken verlicht, waardoor elk stuk opvalt in zijn unieke pracht. De zorgvuldige plaatsing van de kunstwerken, gecombineerd met informatieve beschrijvingen, zorgt ervoor dat bezoekers niet alleen de esthetische waarde van elk stuk kunnen waarderen, maar ook het verhaal erachter kunnen begrijpen.

Een bijzonder opvallend stuk is de Codex Eyckensis uit Maaseik. Dit 8e-eeuwse manuscript, prachtig bewaard gebleven op perkament, trekt de aandacht met zijn gedetailleerde illustraties en sierlijke kalligrafie. Volgens curator Thomas Leysen is het een van de vele stukken die de rijke geschiedenis van Limburg en zijn bijdrage aan de Vlaamse cultuur en erfgoed belichten.

Naast de historische en artistieke waarde van de tentoongestelde stukken, is er ook een focus op de technologische en conservatieve inspanningen die nodig zijn om deze kunstwerken te behouden. Verschillende interactieve displays bieden bezoekers inzicht in de complexe processen van kunstrestauratie en conservering.

Buiten de muren van het MAS blijft de stad Antwerpen zoemen met opwinding over de tentoonstelling. Lokale kunstgalerijen en ateliers hebben geïnspireerde evenementen en tentoonstellingen georganiseerd die samenvallen met 'Zeldzaam & Onmisbaar', waardoor een stadsbrede viering van kunst en cultuur ontstaat.

Scholen en universiteiten hebben ook de kans gegrepen om hun studenten te betrekken bij dit historische evenement. Speciale educatieve programma'sen rondleidingen zijn opgezet om jongeren kennis te laten maken met de rijke kunstgeschiedenis van Vlaanderen.

Terwijl de dagen verstrijken, blijft het aantal bezoekers aan 'Zeldzaam & Onmisbaar' groeien. Mensen uit alle hoeken van de wereld, van kunsthistorici tot toeristen, komen samen in het MAS om getuige te zijn van deze unieke viering van Vlaamse kunst en cultuur. En terwijl de laatste dagen van de tentoonstelling naderen, is één ding duidelijk: 'Zeldzaam & Onmisbaar' heeft niet alleen de schatten van Vlaanderen tentoongesteld, maar ook de onuitwisbare impact van kunst op de menselijke ervaring benadrukt.