Jacques Brel - de Belgische legende van muziek en film

Jacques Brel, geboren op 8 april 1929 in Schaerbeek, België, en overleden op 9 oktober 1978 in Bobigny, nabij Parijs, Frankrijk, was een Belgische zanger en songwriter die wereldwijde bekendheid verwierf met zijn gepassioneerde en literaire liedjes. Zijn teksten, vaak scherp satirisch en doordrenkt van religieuze ondertonen, maakten hem tot een van de meest populaire Franstalige muzikanten in Europa.

Als tiener begon Brel met het schrijven van verhalen en gedichten. Ondanks zijn gebrek aan enthousiasme voor school, nam hij na zijn laatste jaar van de middelbare school een baan aan bij het verpakkingsbedrijf van zijn vader. Tijdens deze periode raakte hij betrokken bij een filantropische jeugdorganisatie, waar hij begon met optreden en het schrijven van liedjes. In 1952 begon hij zijn composities te zingen in Brusselse cabarets. Een jaar later bracht hij zijn eerste opname uit, een single met de nummers 'Il y a' en 'La Foire'. Hoewel deze single slechts bescheiden succes kende, trok het de aandacht van een Franse platenbaas die Brel uitnodigde om naar Parijs te verhuizen.

In Parijs begon Brel in 1953 op te treden in Franse cafés. Zijn doorbraak kwam met het titelnummer van zijn tweede album, 'Quand on n’a que l’amour' in 1957. Tegen het einde van het decennium was hij een ster in Frankrijk. Zijn liedjes, waaronder bekende nummers als 'Ne me quitte pas', 'Amsterdam', 'Madeleine', 'Les Vieux' en 'La Chanson des vieux amants', werden vertaald en opgenomen door tal van zangers in andere talen. In de Verenigde Staten werd hij vooral bekend door de Off-Broadway revue 'Jacques Brel Is Alive and Well and Living in Paris', die in 1968 werd gelanceerd.

Brel kondigde zijn pensionering aan in 1966 en gaf zijn laatste optreden het jaar daarop. Zijn laatste album, 'Les Marquises' uit 1977, werd met veel enthousiasme ontvangen. In 2017 werd in Brussel een standbeeld onthuld ter ere van Brel.

Naast zijn muzikale carrière was Brel ook actief in de filmwereld. Tussen 1967 en 1973 speelde hij in tien films, waarvan hij er twee regisseerde. Hij vertaalde en bewerkte ook de musical 'Man of La Mancha' naar het Frans en regisseerde en speelde de hoofdrol in de producties in Brussel en Parijs in 1968 en 1969.

Brel was niet alleen een getalenteerde muzikant, maar ook een filmregisseur. Hij regisseerde twee films, 'Franz' en 'Le Far West'. De laatste, gefilmd in België, vertelt het surrealistische verhaal van moderne mannen en vrouwen die goudzoekers worden in een kolenmijn. Brel was de eerste Franstalige singer-songwriter die zich waagde aan filmregie.

Ondanks zijn beperkte kennis van het Nederlands, nam Brel enkele van zijn nummers op in deze taal. Enkele voorbeelden zijn 'Burgerij', 'Marieke', 'Laat me niet aleen' en 'Mijn vlakke land'. De Nederlandse zangeres Liesbeth List bracht in 1972 een album uit met Brels nummers in het Nederlands, wat zo populair werd dat het de Disque d’or award won.

Brel was ook sociaal betrokken. Na zijn schooltijd sloot hij zich aan bij de katholieke jeugdgroep Franche Cordée, die zich inzette voor liefdadigheidswerk. In 1949 werd hij zelfs voorzitter van deze groep. Het wordt gezegd dat hij zijn vrouw, Thérèse Michielsen, in deze beweging heeft ontmoet.

Toen Brel ontdekte dat hij aan longkanker leed, stopte hij met optreden en verhuisde naar Hiva Oa in de Marquesaseilanden. Daar kocht actrice en danseres Maddly Bamy een klein vliegtuig voor hem, dat hij 'Jojo' noemde ter ere van een overleden vriend. Hij gebruikte het vliegtuig om lokale bewoners naar Tahiti te vervoeren.

Brel was vastbesloten om nooit in de kartonfabriek van zijn vader te werken, maar in 1947 moest hij vanwege slechte cijfers de school verlaten en trad hij toe tot het familiebedrijf. Toen hij voor het eerst in Parijs aankwam in de hoop een beroemde zanger te worden, werd hij meerdere keren afgewezen door critici en publiek. Pas in 1957 had hij succes met de single 'Quand on a que l’amour', die meteen een hit werd.

Jacques Brel'sinvloed op de muziek en cultuur blijft tot op de dag van vandaag voelbaar, met artiesten zoals Stromae die zijn invloed erkennen en voortzetten in hun eigen werk.

Repertoire van liedjes Jacques Brel

• Ne me quitte pas: Een van Brel'smeest iconische en emotionele nummers, dit lied gaat over het hartverscheurende verzoek van een man aan zijn geliefde om hem niet te verlaten. Het is talloze keren gecoverd en vertaald in vele talen, waaronder de bekende Engelse versie 'If You Go Away'.

• Amsterdam: Een levendige en rauwe beschrijving van de stad Amsterdam, met zijn donkere steegjes, levendige markten en nachtelijke verleidingen. Het nummer is een krachtige weergave van de stad in al haar ruwheid en schoonheid.

• Le Moribond: Dit lied, wat 'De stervende man' betekent, is een afscheidslied waarin Brel zijn vrienden vaarwel zegt voordat hij sterft. Het werd in het Engels vertaald als 'Seasons in the Sun', wat een grote hit werd.

• Les Flamandes: Een lied dat de Vlaamse vrouwen en hun dansen beschrijft, het viert de vreugde en eenvoud van het leven in Vlaanderen.

• La Chanson des vieux amants: Dit nummer vertelt het verhaal van een ouder paar dat ondanks vele jaren van strijd en moeilijkheden nog steeds diep van elkaar houdt. Het is een ontroerend eerbetoon aan langdurige liefde en toewijding.

• Le Plat Pays: Een ode aan Brel'sgeboorteland België, dit lied beschrijft het vlakke landschap en de grijze luchten, maar ook de schoonheid en diepte van het land en zijn mensen.

• Madeleine: Een licht en speels nummer over wachten op een vrouw genaamd Madeleine die nooit opdaagt. Het is zowel humoristisch als melancholisch.

• Les Vieux: Een somber en ontroerend portret van ouderdom, dit lied beschrijft het langzame en onvermijdelijke verval van het leven en de eenzaamheid die vaak gepaard gaat met het ouder worden.

• Quand on n’a que l’amour: Een lied over de kracht van liefde als het enige dat we echt hebben in deze wereld. Het benadrukt het belang van liefde boven alles en hoe het kan dienen als een baken van hoop en troost.

• Ces gens-là: Dit nummer biedt een kritische blik op de bourgeoisie en hun oppervlakkige waarden, en benadrukt het contrast tussen hun lege levens en de diepe emoties en passies van gewone mensen.

Deze nummers zijn slechts een klein deel van Brel'suitgebreide oeuvre, maar ze vertegenwoordigen enkele van zijn meest gedenkwaardige en invloedrijke werken.