Kunst als betaalmiddel voor erf-belasting - aantrekkelijker en uitgebreider?

In de Vlaamse Codex Fiscaliteit zijn regels opgenomen over het betalen van erfbelasting met kunstwerken. Hoewel deze mogelijkheid niet vaak wordt benut, wil de Vlaamse Regering de regeling aantrekkelijker maken met een nieuw decreet. De Commissie voor Cultuur besprak dit ontwerp op 16 februari 2023.

Het belangrijkste doel van het decreet is om te voorkomen dat belangrijk roerend cultureel erfgoed, zoals topkunstwerken, naar het buitenland verdwijnt. Het decreet breidt de toepassing uit van kunstwerken naar cultuurgoederen, zodat ook andere objecten zoals manuscripten en juwelen in aanmerking komen. Naast topstukken vallen ook sleutelwerken voor bepaalde collecties onder deze regeling.

Erfgoederen worden geaccepteerd tegen 120 procent van hun marktwaarde, wat het extraatje of 'douceur' wordt genoemd. De Vlaamse topstukkenraad krijgt een belangrijke rol in de toepassing van dit decreet en zal een bindend advies geven over het topstukken- of sleutelwerkgehalte van een cultuurgoed, evenals de marktwaarde ervan. Voor de bestemming van het cultuurgoed geeft de raad een niet-bindend advies.

De nieuwe regeling heeft als doel om meer kunst en cultureel erfgoed binnen Vlaanderen te behouden. Veel Vlaamse kunst wordt immers verkocht aan buitenlandse investeerders of musea. De regeling uit 1985, die in 2015 onder de verantwoordelijkheid van Vlaanderen kwam, wordt aangepast om deze problemen aan te pakken en kunstwerken als betaalmiddel voor erfbelasting aantrekkelijker te maken.

Het extra voordeel van 20 procent bovenop de marktwaarde van het kunstwerk kan controversieel zijn. Voorstanders van de regeling zullen beargumenteren dat het behouden van kunstwerken voor Vlaanderen financieel gunstig is, bijvoorbeeld door inkomsten uit tentoonstellingen. Anderen zullen echter beweren dat het een oneerlijke regeling is, omdat alleen de rijken dure kunst erven en nu een extra voordeel krijgen. Het zal aan de politici zijn om deze beslissing te rechtvaardigen.

De Topstukkenraad speelt een cruciale rol in het bepalen of een cultuurgoed in aanmerking komt voor de 20 procent meerwaarde en bestaat uit negen leden, waaronder experts uit de kunstwereld. De raad zal ook adviseren over de bestemming van het cultuurgoed, hoewel dit advies niet-bindend is. Als de overheid hiervan wil afwijken, moet zij een gegronde motivatie opstellen.

Minister van Cultuur Jan Jambon benadrukte dat de prijzen in andere culturele domeinen, zoals antiek, ook sterk kunnen fluctueren. Wat betreft digitale kunst, zoals NFT s, zal de Topstukkenraad moeten oordelen en expertise opbouwen, aangezien dit een nieuwe kunstvorm is.

De nieuwe regeling maakt het ook mogelijk voor eigenaren van waardevolle kunstwerken om al tijdens hun leven aan de Vlaamse overheid te vragen of het kunstwerk als 'topstuk' kan worden beschouwd en of het in aanmerking kan komen om de erfbelasting mee te betalen. Dit moet mensen stimuleren om meer erfbelasting met kunstwerken te betalen.

Het succes van deze nieuwe regeling is echter onzeker. Belangrijke kunstobjecten maken zelden deel uit van een erfenis, aangezien kunstobjecten al tijdens het leven geschonken kunnen worden om zware successierechten te vermijden. De effectiviteit van de regeling zal afhangen van de mate waarin het mensen aanzet om erfbelasting met kunstwerken te betalen en het cultureel erfgoed binnen Vlaanderen te behouden.

Het is belangrijk om te beseffen dat hoewel de nieuwe regeling potentiële voordelen biedt voor het behoud van kunst en cultureel erfgoed in Vlaanderen, het succes ervan grotendeels zal afhangen van de bereidheid van mensen om kunstwerken te gebruiken voor het betalen van erfbelasting. Daarnaast kan de regeling leiden tot discussies over de eerlijkheid en gelijkheid van het systeem, aangezien sommige mensen vinden dat het vooral de rijken bevoordeelt.

Het is ook van belang dat de Topstukkenraad op een transparante en verantwoordelijke manier te werk gaat bij het beoordelen van kunstwerken en cultureel erfgoed. Een eerlijke en objectieve beoordeling is cruciaal voor het waarborgen van het vertrouwen in het systeem en het stimuleren van mensen om kunstwerken te gebruiken voor het betalen van erfbelasting.

Bovendien is het belangrijk om de ontwikkelingen in de kunstwereld nauwlettend in de gaten te houden, aangezien de opkomst van nieuwe kunstvormen zoals NFT'sinvloed kan hebben op de werking en effectiviteit van de regeling. Hierdoor moeten de betrokken partijen, zoals de Topstukkenraad, voortdurend hun kennis en expertise op dit gebied uitbreiden en updaten.

De Vlaamse overheid zal de nieuwe regeling waarschijnlijk regelmatig moeten evalueren om ervoor te zorgen dat het de beoogde doelen bereikt en om mogelijke problemen en onvoorziene gevolgen aan te pakken. Dit kan leiden tot aanpassingen en verbeteringen in de toekomst, om het behoud van kunst en cultureel erfgoed in Vlaanderen verder te bevorderen en te waarborgen.

Tot slot kan de nieuwe regeling ook als voorbeeld dienen voor andere regio'sen landen die geïnteresseerd zijn in het stimuleren van het behoud van kunst en cultureel erfgoed. Het delen van ervaringen en best practices op dit gebied kan bijdragen aan de ontwikkeling van effectieve beleidsmaatregelen en strategieën om kunst en cultureel erfgoed wereldwijd te beschermen en te behouden.

Het ontwerp van decreet werd goedgekeurd in de commissie en zal binnenkort op de agenda van de plenaire vergadering komen. Het decreet treedt naar verwachting op 1 juli 2023 in werking.