Verslag van een eerste bezoeker op de Knokke Art Fair

Een beurs bezoeken, niet in het gedrang van een menigte over nieuwsgierig kunst liefhebbend publiek in feest outfit, maar als een eenzame enkeling, is een bijzondere ervaring. Als het ware op een lege ‘plage’ vertoevend, in een zee van schoonheid. Mijn oud-student in het connoisseurship, Alexander Tuteleers, curator van Knokke Art fair, leidde me rond. Zijn enthousiasme werkte aanstekelijk. Het bracht me ertoe om anders te kijken. Hij staat als een reus achter zijn project: dit jaarlijkse gebeuren uitbouwen tot een van de beste beurzen van moderne kunst, zeg maar de gevestigde, met toch ook aandacht voor het hedendaagse, voor de aanstormende jonge kunstenaars die potentieel ooit tot de canon van de moderne kunst zouden kunnen gaan behoren. Een aantal van hen krijgen via zijn selectie een kans om een galerist te vinden op het platform ‘On Stage’, een zorg voor elke jonge kunstenaar.

Even terug naar de cursus (Willem Elias, Moderne Kunst, Antwerpen, Luster, 2011). Het verschil tussen ‘moderne’ en ‘hedendaagse’ kunst heeft niet zozeer met de chronologie te maken waarop men data van begin en einde kan prikken. Wel met het onderscheid tussen kunst, waaraan niemand nog twijfelt dat ze een belangrijke rol speelt in de kunstgeschiedenis als uitbeelding van de moderniteit, enerzijds, en, anderzijds, het avontuur van jonge kunstenaars, die vandaag nog zoeken een eigen ongeziene bijdrage te leveren en die hun ‘label’ nog moeten maken. Misschien is de ‘Fontein’ van Duchamp nog hedendaags, of zelfs ‘L’origine du monde’ van Courbet? 

Toch eerst nog een bedenking over onze tijd. Het belang van moderne kunst is na 100 jaar (Bauhaus 1919) eindelijk bewezen. De recente ineenstorting van de antiekmarkt is daarvan de proef op de som. De 18e-eeuwse vitrinekast, die ik in de jaren tachtig van mijn moeder, antiquair, kreeg toen ze 12.500 euro waard was, wil een opkoper vandaag voor 300 euro meenemen. Moderne vormgeving is de nieuwe waarde. De hommage die op deze art fair gebracht wordt aan de groten van het design, symboliseert deze wending in de cultuur. 

Moderne kunst expliciteert een manier van denken, een manier van leven. Het gaat hem niet enkel om verzamelobjecten, die men graag ziet of waarmee men wil uitpakken, zoals de Franse socioloog, Bourdieu, het stelde (La Distinction). Het gaat hem om de zelfbewustwording van de moderne mens. ‘Collectioneren’ is meer dan ‘binnenhalen’ en ‘stouwen’. De etymologie helpt ons hier. Het deeltje ‘-lect- ‘in dit woord verwijst naar het Latijnse woord voor lezen. Maar dat werkwoord heeft nog een oudere betekenis, namelijk in staat zijn het verschil te zien, het onderscheid te maken, te kunnen kiezen. En daar is verstand voor nodig: intel-lect.

Een tweede troef van de Art Fair is dan ook de aanwezigheid van een aantal kunstwerken die pareltjes zijn uit de collectie van belangrijke verzamelaars. En Vlaanderen heeft verzamelaars. Vandaag zijn de uit de grond rijzende privé musea belangrijker en boeiender om te bezoeken dan de openbare musea met ambtenaren of betweters aan het hoofd. Van de overheid gesproken! Men gelooft niet wat men leest als aankondiging wanneer men de statige casinozaal betreedt tussen foto’s en een video van de hazen van Flanagan.  Sinds jaren zorgt ‘Sculpture Link’ voor een door sponsoring zelf bedruipende openluchttentoonstelling van beelden doorheen Knokke.

Dit jaar was dat een overzichtstentoonstelling van Flanagan. De beelden werden toch zeker niet weggesleurd! “Heb je me nou!” zouden de Hollanders zeggen. Deze leemte door de beeldcensuur van de sculpturenroute, die het voorspel op de Art Fair moest worden, werd symbolisch vervangen bij de ingang door een modern werk van Bernar Venet met zijn metalen cirkels en een ‘jonge belofte’, zoals men dat vroeger noemde, David DeBusseré. De beide krijtlijnen zijn onmiddellijk getrokken. We gaan hier uiteraard geen namen noemen, daarvoor is er de kleine catalogus. Maar toch, bij een eerste blik: Andy Warhol, Damien Hirst, Banksy, … Het is niet niets.

“Ca vaut le détour”, zeggen ze bij ons in Brussel. Of er nu niets is dat tegengevallen is? Uiteraard wel. Dat is zo bij beurzen. Er is ook altijd een ‘voor elk wat wils’-attitude. Dat heb ik ook bij Art Brussels. Hoe dan ook, meer dan Knokke Art Fair nog een verdere expansie toe te wensen, wil ik hier niet doen. Knokke heeft zoiets nodig.